Lisansüstü Eğitim Açısından "Özel Öğrencilik" Statüsü

Lisansüstü eğitim dendiği zaman yüksek lisans ve doktora eğitimleri akla gelmelidir. Lisans bölümünün üzerine kendi geliştirmek isteyenler yüksek lisans ve doktora yaparak lisansüstü dersler almakta ve sürecin sonunda yüksek lisans ve doktora derecesi almaktadır.

Lisansüstü eğitimde "özel öğrencilik" statüsü de bulunmaktadır. Malesef ki, birçok kişi bu imkanı bilmemekte, farkında olmamaktadır. Bu yazının amacı da "özel öğrenci" kavramının ne olduğunu, niçin yapıldığını açıklamak ve siz tıp doktorlarının bu imkanın farkında olmasını sağlamaktır.

"Özel öğrenci" statüsü, bir bölümde yüksek lisans ya da doktora öğrencisi olmadan o bölümün derslerini almaya imkan sağlayan bir statüdür. Her sene belirli zamanlarda (enstitülerin akademik takvimlerinden bakabilirsiniz) açılır. 

"Özel öğrenci" dendiğinde "torpilli öğrenci" olarak algılamayın. Sadece bölümün kayıtlı öğrencisi olmadan bölüm derslerini almaya yarayan bir statüdür.

Özel Öğrenci Olma Sebepleri ve Özel Öğrenciliğin Avantajları

Yüksek lisans ya da doktora öğrencisi olmadan lisansüstü dersleri "özel öğrenci" olarak almanın çeşitli sebepleri olabilir:

- Fizyoloji, biyokimya ya da ilginizi çeken bir bölümdeki dersi almak istiyorsunuz ama bir ders için doktoraya başlamak istemiyorsunuzdur. İşte o dersi "özel öğrenci" olarak alabilirsiniz.

Örnek: Diyelim ki, kardiyologsunuz ya da kardiyoloji asistanısınız. Fizyolojiden "Kardiyak Elektrofizyoloji" dersi hoşunuza gitti. Özel öğrenci olarak başvurup hoca kabul ediyorsa dersi alabilirsiniz. İlla ki, doktoraya başvurup kabul almanıza gerek yok.

- Temel bilimler ilginizi çekiyor ama temel bölümlerinden sadece bir bölüm değil, birçok bölümden ilginizin olduğu dersler var diyelim. Her bölümden ilginiz dahilindeki dersleri alabilir, kendi tarzınızı ortaya koyabilirsiniz.

Örnek: Diyelim ki ürolog ya da üroloji asistanısınız. Kendinizi alanınızın laboratuvar alanında yani temel bilimlerde geliştirmek istiyorsunuz. Diğer yandan üroloji ile bire bir kesişen bir doktora programı yok. Her bölüm ürogenital sistem ile alakalı kendi dersini veriyor. Mesela fizyoloji "ürogenital sistem fizyolojisi", farmakoloji "ürogenital sistem farmakolojisi", anatomi "ürogenital sistem anatomisi" derslerini açıyor. Siz de her bölüme gidip alanınızla alakalı dersleri alıp CV'nize ekleyebilirsiniz. Sonuçta doktora dereceniz olmayabilir ama CV'nizde derslerini ekler, temel bilimler tecrübenizi kanıtlarsınız.

- "Özel öğrencilik" kapsamında alınan dersler "doktoraya" başlandığında doktoraya saydırılabilir. Tabi her üniversitede bir zaman sınırı var. Çoğu üniversite 1,5 - 2 sene içerisinde özel öğrenci olarak alınan dersleri doktoraya başlamanız halinde sayarak transkriptinize ekliyor. Peki neden özel öğrenci olarak ders almışsınızdır? Mesela doktora başvuru dönemini kaçırmışsınızdır, zaman kaybetmemek için özel öğrenci olarak birkaç ders alır, gelecek alım döneminde öğrencilik için başvurabilirsiniz. Aldığınız dersleri de doktoraya saydırırsınız. Ya da doktora alımlarına başvurdunuz, ama kadro sayısı azdır. Kabul alamamış olabilirsiniz. Hocalar böyle bir durumda, sizi de istekli görürlerse, "bu dönem özel öğrenci olarak ders al, gelecek dönem seni doktoraya alalım" diyebilirler ya da siz de böyle bir teklifle gelebilirsiniz. Böylece özel öğrenci olarak ders alır, o dönem hocalara kendinizi gösterir ve sonraki dönem kabul almak için altyapı oluşturursunuz.

Örnek: Fizyoloji doktorasına kabul almak istiyorsunuz. Başvuru dönemini kaçırdınız ya da kadro yetersizliğinden dolayı o dönem kabul alamadınız. "Özel öğrenci" olarak birkaç ders alırsınız, gelecek doktora alımlarını takip eder, hocalarla arayı yapar, kabul alma ihtimalinizi arttırırsınız.

- Temel bilimler alanına ilginiz var ama hangi bölüme başvuracağınız noktasında kararsızsınız diyelim. "Özel öğrenci" olarak ders alıp kendinizi deneyebilir, bölümü sevip sevmediğinize karar verebilirsiniz. Doktora öğrenciliğine başvurmak uzun ve meşakkatli bir süreçtir. Böylece bu meşakkatli sürece başlayıp başlamayacağınıza daha iyi karar vermiş olursunuz.

Örnek: Tıp tarihi ve etik bölümüne karşı bir ilginiz var diyelim. Ama tam olarak karar veremediniz. Bölümün hocaları ile de konuşarak bölümden başlangıç düzeyinde birkaç ders alıp tıp tarihi ve etik bölümünün hocalarını, imkanlarını, derslerin işleniş şekillerini, bölümün olaylara yaklaşımını, ilginizi çekip çekmediğini anlarsınız. Böylece gelecek dönem doktoraya başvurup başvurmayacağınıza ayağınız yere basarak karar verirsiniz. Böylece hata yapma ve pişman olma ihtimaliniz çok azalır.

- Bir bölüme doktora öğrencisi olduğunuzda genelde o bölüm ve üniversiteden ders almak durumundasınızdır. Diğer yandan "özel öğrenci" olarak her üniversiteden ve her bölümden ders alabilir, kendi mozaiğinizi oluşturabilirsiniz.

Örnek: İstanbul'da yaşıyorsunuz ve "ileri nörolojik bilimler" ile çok ilgilisiniz. Özel öğrenci olarak İstanbul Ünivertesi, Marmara Üniversitesi, hatta Boğaziçi, İTÜ gibi birçok üniversiteden çok geniş kapsamda ders alabilirsiniz. Tabiri caizse her çiçekten bal alabilirsiniz. Aslında doktora öğrencisi olarak da bunları yapabilirsiniz ama yaptığınız doktora zamanınızın çoğunu alacağı için bunlar fırsat bırakmayabilir.

- "Özel öğrenci" kapsamında alınan dersler her üniversitenin belirlediği bir süre içerisinde doktoraya başlanması halinde doktoraya saydırılabilir. Bu süre üniversiteden üniversiteye göre 1 ile 3 yıl arasında değişebilmektedir. Daha uzun da olabilir. Bu süreyi muhatap olduğunuz öğrenci işlerinden öğrenebilirsiniz.

- Her üniversitenin doktoraya kabul için ALES ve yabancı dil kuralı vardır. Oysa özel öğrenci olarak doktora derslerini almak için ALES ya da yabancı dil puanınızın olmasına gerek yoktur. Eğer bu puanlardan ötürü doktoraya kabul alamıyorsanız, en azından özel öğrenci olarak ders alabilirsiniz. Belki de özel öğrenci olarak ders aldığınız sürede bu sınavları verip doktoraya kabul alıp, derslerinizi saydırabilirsiniz.

Özel Öğrenci Olmanın Dezavantajları

Her şeyin avantajları olduğu gibi dezavantajları da vardır. Özel öğrenci olmanın da bazı dezavantajları var:

- Özel öğrenci olarak ders alındığında her ders için alınan kredi başına para ödenmektedir. Son düzenlemelerden sonra doktora öğrenciliğinin harcı kaldırılmıştı. Yani doktora yapmak ücretsizdir. Fakar özel öğrencilik için kredi başına para ödenir. Tabi bunun bazı istisnaları vardır: Eğer ders alacağınız üniversitenin öğretim üyesi ya da asistanı, yani personeli iseniz her üniversitenin belli bir sınıra kadar bedava olarak özel öğrencilik kapsamında ders alabilirsiniz.

Örnek: Diyelim ki, bir üniversite hastanesinde nöroloji bölümünde asistansınız. Kendinizi "Nörofizyoloji" alanında geliştirmek istiyor, bu kapsamda da fizyolojiden ders almak istiyorsunuz. Fizyoloji bölümüne giderek ücretsiz olarak (tabi üniversite kuralları ne kadarına izin veriyorsa) ilgilendiğiniz dersleri alabilirsiniz.

- Yüksek lisans ya da doktora yaptığınızda elinizde bir belge, sertifika olur. Diğer yandan "özel öğrenci" olarak aldığınız dersleri sadece CV'nize ekleyebilirsiniz. "Özel öğrenci" olarak yüzlerce ders dahi alsanız doktora mezunu olarak PhD olamazsınız. Doktora mezunu yani PhD olabilmek için kayıtlı doktora öğrencisi olmanız, zorunlu dersleri alıp kredinizi doldurmanız ve doktora tezi yazmanız gerekmektedir.

 

- Doktora öğrencisi olmak askerliği ertelemektedir. Diğer yandan "özel öğrenci" olarak aldığınız dersler askerliğinizi ertelemeyecektir. Askerlik ertelenmesi için doktora öğrencisi olmanız gerekmektedir.

Sonuç

Lisansüstü eğitim açısından "özel öğrenci" imkanının bilinmesi gerekmektedir. Avantajlarını ve dezavantajlarını göz önüne alarak bu imkandan faydalanılabilir.

Herkese verimli bir akademik hayat dileğiyle...